پرتودرمانی

پرتودرمانی (رادیوتراپی) یکی از موثرترین شیوه‌ها در رفع یا توقف رشد تومورهای سرطان بوده که از سال‌ها قبل برای بهبود بیماران سرطانی استفاده می شد. اینکه این روش باعث درمان کامل بشود یا نه به عوامل مختلفی بستگی دارد. در واقع از رادیوتراپی برای از بین بردن بافت‌های سرطانی و غیر طبیعی استفاده می‌شود.

اشعه درمانی مکمل با دیگر روش‌های درمانی مانند دارو و شیمی درمانی استفاده می‌شود که به نوع سرطان و شدت آن بستگی دارد. از آنجایی که میزان ابتلا به سرطان افزایش یافته استفاده از این روش درمانی بسیار متداول است. در صورتی که در مورد این روش درمانی اطلاعات کافی نداردی حتما این نوشته را تا انتها بخوانید.

پرتودرمانی یعنی از پرتو یا اشعه ( که اغلب اشعه ایکس است ) برای درمان سرطان استفاده می ‌شود. رادیوتراپی به دو شکل داخلی و خارجی انجام می شود.

رادیوتراپی داخلی از داخل بدن و رادیو تراپی خارجی نیز از خارج بدن انجام می‌شود. در واقع این روش درمانی برای بهبود علائم سرطان و کمک به کاهش احتمال عود آن است. در برخی از بیماران می‌تواند به تنهایی موجب درمان سرطان شود، اما در برخی دیگر باید مکمل با دیگر روش‌های درمانی نظیر شیمی درمانی استفاده شود تا باعث بهبودی گردد.

تقریبا 50 درصد از افراد مبتلا به سرطان در طول درمان، از این روش درمانی به منظور بهبود استفاده می کنند. اغلب در پرتو درمانی از فوتون استفاده می‌شود اما در برخی مواقع ممکن است به الکترون و یا به ندرت از پروتون استفاده شود. در هر صورت پزشک تشخیص می‌دهد که کدامیک برای شما مناسب‌تر خواهد بود.

نحوه کارکرد پرتودرمانی به این شکل است که اشعه را به غده یا تومور سرطانی می‌تابانند تا در DNA سلول‌ها سرطانی نفوذ کند و موجب تخریب آنها گردد. میزان پرتو تابیده شده بالا است و از اشعه با شدت کمتر به بافت‌های اطراف غده سرطانی که طبیعی و سالم هستند تابیده می‌شود تا از درگیر شدن آنها جلوگیری شود.

در سلول‌های سرطانی که بعد از تابش پرتو دچار آسیب می‌شوند دو حالت اتفاق می‌افتد یا تکثیر آنها متوقف شده و یا می‌میرند. سپس توسط بدن تجزیه شده و خارج می‌شوند. مسلما استفاده از رادیوتراپی ممکن است عوارضی را ایجاد کند که معمولا چند هفته پس از درمان کامل از بین می‌رود.

احتمالا از درمان رادیوتراپی در همان مراحل اولیه سرطان و یا در زمانی که در بدن گسترش یافته استفاده شود. عمده شرایطی که از پرتو درمانی استفاده می‌شود عبارت است از:

• برای بهبودی کامل از سرطان استفاده می‌گردد.
• به عنوان روش درمانی مکمل موجب می‌شود تاثیر درمان بیشتر شود.
• قبل از روش جراحی از آن استفاده می‌شود ( رادیوتراپی نئو کمکی )
• پس از جراحی که موجب کاهش خطر عود سرطان می‌شود ( رادیوتراپی کمکی )
• علائم سرطان را در صورت عدم درمان بهبود می‌بخشد ( رادیوتراپی تسکین دهنده )

پیشتر گفتیم که پرتودرمانی دو نوع داخلی و خارجی دارد. در ادامه به چند نوع از سبک درمانی اشاره می‌کنیم.

رادیوتراپی خارجی ( External radiotherapy )

از دستگاهی برای هدف گیری دقیق توده و تابش اشعه به آن استفاده می‌شود. این دستگاه بزرگ بوده و ممکن است نویز داشته باشد. روی بدن شما قرار نمی‌گیرد و اشعه‌ها را از جهات مختلف به بدن شما می‌تاباند. از این روش برای درمان موضعی استفاده می‌شود مثلا اگر سرطان ریه دارید اشعه فقط به قفسه سینه شما تابانده می‌شود.

رادیوتراپی داخلی ( Internal radiotherapy )

با قرار دادن منبع نوری در داخل بدن به درمان سرطان می‌پردازد. این منبع می‌تواند به شکل جامد و یا مایع باشد. دو متد درمانی، که زیر مجموعه رادیوتراپی داخلی انجام می‌شود به شرح زیر است.

• ایمپلنت‌های رادیوتراپی (brachytherapy): در این متد درمانی یک منبع انرژی فلزی را در داخل بدن و در نزدیکی یا درون توده سرطان قرار می‌دهند. این متد درمانی به شکل موضعی بوده و فقط برای ناحیه خاصی استفاده می‌شود. منبع انرژی تا مدت زمانی شروع به پرتودهی کرده و روی توده‌های سرطانی تاثیر می‌گذارد.
• اشعه درمانی با منبع مایع (Radioisotope therapy): در این متد کپسول یا نوشیدنی حاوی مایع رادیواکتیو توسط بیمار بلعیده و یا اینکه مستقیما در خون تزریق می‌شود.

مسلما درمان رادیوتراپی در بیمارستان انجام می‌شود. در پرتودرمانی خارجی نیازی به بستری شدن نیست. اما اگر ایمپلنت یا رادیوایزوتوپ درمانی دارید ممکن است تا چند روز در بیمارستان بستری شوید.

در پرتودرمانی تابیدن تشعشعات به سلول‌های سرطانی ممکن است در بافت مجاور آن نیز تاثیر کرده و باعث بروز عوارضی در بدن گردد. بسیاری از بیمارانی که رادیوتراپی را شروع می‌کنند احساس خستگی و فرسودگی می‌کنند. این احساس ممکن است به صورت یکباره اتفاق بیفتد و شدت آن در افراد متفاوت خواهد بود. سایر عوارض جانبی که در بدن بیماران پدیدار می‌شود به نوع سرطان و اینکه کدام ناحیه از بدن تحت درمان رادیوتراپی قرار گرفته متفاوت خواهد بود. عمده‌ترین علائمی که بعد از شروع درمان با این روش در بدن پدیدار می‌شود به شرح زیر است.

احساس خستگی

ریزش مو مخصوصا در ناحیه‌ تحت درمان

کاهش اشتها

اسهال

احساس بیمار بودن

ایجاد تغییرات در پوست

سلول‌های سالم که تحت تاثیر پرتو درمانی قرار گرفته‌اند مدتی پس از درمان، ترمیم شده و بهبود پیدا می‌کنند. اما گاهی علائمی در بدن ظاهر می‌شود که ماه‌ها و یا سال‌ها پس از درمان افراد را درگیر خود می‌کنند. به آنها علائم دیررس می‌گویند. در ظاهر شدن این علائم، نوع سرطان و اینکه کدام ناحیه از بدن درگیر شده نقش دارند.

معمولا پزشکان برای بررسی دوره درمان هر بیمار موارد زیر را در نظر می‌گیرند.

• نوع سرطان
• موقعیت سرطان در بدن
• سایر درمان‌هایی که تاکنون داشته‌اید، هم اکنون دارید و یا قرار است انجام دهید.
• سلامت بدن و تناسب اندام.

مدت زمان مورد نیاز برای رادیوتراپی می‌تواند بین 1 تا 7 هفته باشد و علائم آن تا دو هفته پس از درمان کامل رفع می‌شود. هر بیمار نیز بر اساس نوع بیماری و شدت آن به 1 تا چند روز رادیوتراپی نیاز دارد. مثلا برخی ممکن است به 5 روز درمان در هفته و برخی دیگر هفته‌ای 1 روز نیاز داشته باشند.